स्पर्धा परीक्षा म्हणजे काय?
स्पर्धा परीक्षा ही खूप व्यापक आणि मोठी संकल्पना आहे. ज्यामध्ये शासकीय सेवेतील अनेक जागा, अनेक पदे समाविष्ट आहेत. मग त्यात राज्य शासन आणि केंद्र शासन अशा दोन्ही कडील जागांची भरती या परीक्षेद्वारे केली जाते. शासन आपल्या गरजे अनुसार पदभरती करत असते आणि उच्च पदस्थ अधिकाऱ्यांची जी भरती प्रक्रिया आहे. ती एका परीक्षेच्या माध्यमातून केली जाते त्याच परीक्षेला स्पर्धा परीक्षा असे म्हणतात.
स्पर्धा परीक्षा म्हणजे अशी परीक्षा की ज्यामध्ये एक जागेसाठी अनेक उमेदवार स्पर्धा करतात. या परीक्षांमध्ये उमेदवारांची निवड त्यांच्या ज्ञान, कौशल्ये आणि क्षमतांच्या आधारे केली जाते. स्पर्धा परीक्षांमध्ये सहसा वस्तुनिष्ठ प्रश्न विचारले जातात आणि त्यांचे मूल्यमापन गुणपद्धतीने केले जाते.
स्पर्धा परीक्षांचे अनेक प्रकार आहेत. त्यापैकी काही प्रमुख प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत:
| सरकारी नोकरीसाठी घेतल्या जाणाऱ्या परीक्षा: यूपीएससी(UPSC) , एमपीएससी (MPSC), पोलीस भरती (Police Bharti), तलाठी भरती (Talathi Bharti), जिल्हा परिषद भरती (ZP Bharti), स्टाफ सिलेक्शन (Staff Selection), बँकिंग (Banking), रेल्वे (Indian Railway), पोस्ट (Indian Post), संरक्षण दल (Defense) आणि अन्य काही. |
- यूनियन पब्लिक सर्विस कमीशन (UPSC) परीक्षा: भारतीय सिव्हिल सर्विसेस (IAS, IPS, IFS) आणि इतर संघ आणि सामान्य सर्विसेससाठी.
- महाराष्ट्र उच्च न्यायालय (MPSC) परीक्षा: महाराष्ट्रातील सरकारी सेवांसाठी.
- राष्ट्रीय पातळी सेवा (NDA) परीक्षा: भारतीय सेनेसाठी.
- बँक परीक्षा: सामान्यपण बँकिंग सेक्टरमध्ये काम करणाऱ्या व्यक्तिंसाठी.
- जूनिअर रेलवे परीक्षा (RRB): रेल्वे सेवेसाठी.
- नेट/सेट परीक्षा: विश्वविद्यालयांतील शिक्षक पदांसाठी.
- गवर्नमेंट टीचर रिक्रूटमेंट परीक्षा (TET/CTET): सरकारी प्रमाणपत्रांसाठी शिक्षक पदांसाठी.
स्पर्धा परीक्षेची तयारी कशी करावी? (How to Prepare for Competitive exam in Marathi?)
मित्रांनो, सर्वप्रथम, तुम्ही ज्या स्पर्धा परीक्षेची तयारी करत आहात त्या परीक्षेसंदर्भात खालील सर्व माहिती गोळा करा. जेणेकरून तुम्हाला परीक्षा की तयारी करणे सोपे जाईल.
- परीक्षा कधी आहे?
- किती वर्षात किती वेळा परीक्षा आहेत?
- किती पदे आहेत?
- कोणत्या विषयातून प्रश्न विचारले जातात?
- निगेटिव्ह मार्किंग असेल का?
- मागच्या परीक्षेत कट ऑफ मार्क्स कुठे गेले?
- संबंधित स्पर्धा परीक्षेत कोणत्या स्तरावर प्रश्न विचारले जातात?
- किती प्रश्न आहेत आणि ते सोडवायला किती वेळ लागेल?
- इतर.
स्पर्धा परीक्षा ही एक कठीण आणि आव्हानात्मक परीक्षा आहे. या परीक्षांमध्ये यशस्वी होण्यासाठी चांगल्या नियोजन आणि मेहनतीची आवश्यकता असते. स्पर्धा परीक्षेची तयारी करताना खालील गोष्टी लक्षात ठेवाव्यात:
1) आपला लक्ष्य ठरवा: तुम्ही कोणत्या स्पर्धा परीक्षेसाठी तयारी करत आहात याची स्पष्ट कल्पना असणे महत्त्वाचे आहे. त्या परीक्षेची परीक्षा पद्धत, अभ्यासक्रम आणि गुणवत्ता यादी जाणून घ्या.
2) एक चांगला अभ्यासक्रम तयार करा: आपल्या अभ्यासाचे नियोजन आणि योग्य क्रमाने करणे महत्त्वाचे आहे. प्रत्येक विषयासाठी वेळापत्रक तयार करा आणि त्याचे पालन करा.
2) स्थिर आणि नियमित तयारी: दिनचरित्रेत नियमितपणे समय देवून तयारी करा. असे करून, आपल्याला एक अच्छा स्थिती तयारीसाठी सापडेल.
3) पाठ्यक्रम चाचणी: परीक्षेच्या पाठ्यक्रमाची चाचणी करा आणि प्रमुख विषयांतर्गत चर्चा करा. सर्वच काम कसा आहे हे चाचणारा कधीही चुकला जाऊ नये.
4) स्वतंत्र अभ्यास: स्वतंत्रपणे अभ्यास करणे महत्त्वाचं आहे. स्वतंत्र अभ्यास करून, स्वतंत्रपणे चुकलेल्या गोष्टींसाठी सोडवू शकता.
5) सराव परीक्षा द्या (मॉक परीक्षा): स्पर्धा परीक्षांसाठी सराव परीक्षा देणे महत्त्वाचे आहे. यामुळे तुम्हाला परीक्षेची सवय होईल आणि तुमची प्रगती तपासण्यास मदत होईल. नियमित मॉक परीक्षा घेतल्यास आपल्या तयारीत कसं आहे हे ओळखू शकता.
6) संचालनप्रमाणे वाचा: तुमच्या तयारीसाठी सुपरिचित आणि महत्त्वाच्या ग्रंथांची निवड करा. एक किंवा दोन चांगले संदर्भ पुस्तके वाचा आणि त्यांच्या माध्यमातून स्वतंत्रपणे अभ्यास करा.
7) समाचार वाचणे: समाचारांचे वाचन करून तुम्हाला आधीत वाढवण्यास मदत होईल. तुमच्या सामाजिक आणि आर्थिक परिस्थितीचं संपूर्ण ओळख असावं तुमच्याकडून आपल्या परीक्षेची तयारी मदत करू शकतं.
8) समय व्यवस्थापन: समय व्यवस्थापन महत्त्वाचं आहे. समय व्यय करण्यात चुकलेल्या गोष्टींसाठी अंगचाच नियंत्रण ठेवा.
9) स्पर्धा परीक्षा मार्गदर्शनाची मदत घ्या: जर तुम्हाला अभ्यासात अडचण येत असेल तर स्पर्धा परीक्षा मार्गदर्शनाची मदत घ्या. एक अनुभवी मार्गदर्शक तुम्हाला तुमच्या अभ्यासात योग्य दिशा देऊ शकतो.
10) शारीरिक आणि मानसिक आरोग्याची काळजी घ्या: स्पर्धा परीक्षांसाठी यशस्वी होण्यासाठी शारीरिक आणि मानसिक आरोग्याची काळजी घेणे महत्त्वाचे आहे. पुरेशी झोप घ्या, निरोगी आहार घ्या आणि नियमित व्यायाम करा.
11) स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाइन संसाधने वापरा: आजकाल स्पर्धा परीक्षांसाठी विविध प्रकारची ऑनलाइन संसाधने उपलब्ध आहेत. या संसाधनांचा वापर करून तुम्ही तुमचा अभ्यास अधिक प्रभावीपणे करू शकता.
स्पर्धा परीक्षांची तयारी करण्यासाठी विद्यार्थ्यांना खालील गोष्टींचा अवलंब करावा:
- एक चांगली अभ्यास योजना तयार करा: अभ्यासाला सुरुवात करण्यापूर्वी विद्यार्थ्यांनी एक चांगली अभ्यास योजना तयार करावी. यामुळे अभ्यासाचे नियोजन योग्य पद्धतीने होण्यास मदत होते.
- नियमितपणे अभ्यास करा: स्पर्धा परीक्षांमध्ये यश मिळवण्यासाठी विद्यार्थ्यांना नियमितपणे अभ्यास करावा लागतो. दररोज किमान काही तास अभ्यास करणे आवश्यक आहे.
- सराव परीक्षा द्या: स्पर्धा परीक्षांची तयारी करताना विद्यार्थ्यांनी सराव परीक्षा द्याव्यात. यामुळे विद्यार्थ्यांना परीक्षा पद्धत आणि वेळेचे व्यवस्थापन याबद्दल माहिती मिळते.
- स्वतःला प्रेरित ठेवा: स्पर्धा परीक्षा ही एक कठीण परीक्षा आहे. या परीक्षांमध्ये यश मिळवण्यासाठी विद्यार्थ्यांना स्वतःला प्रेरित ठेवणे आवश्यक आहे.
स्पर्धा परीक्षांची तयारी करताना विद्यार्थ्यांनी खालील गोष्टींची काळजी घ्यावी:
- अभ्यासाच्या तासांचे योग्य नियोजन करा: अभ्यासाच्या तासांचे योग्य नियोजन केल्याने विद्यार्थ्यांना अभ्यासात लक्ष केंद्रित करता येते.
- अभ्यासासाठी शांत आणि स्वच्छ वातावरण निवडा: अभ्यासासाठी शांत आणि स्वच्छ वातावरण निवडल्याने विद्यार्थ्यांना अभ्यासात लक्ष केंद्रित करता येते.
- अभ्यास करताना विराम घ्या: अभ्यास करताना नियमितपणे विराम घ्या. यामुळे विद्यार्थ्यांना थकवा येत नाही आणि अभ्यासात लक्ष केंद्रित करता येते.
- स्वतःला विश्रांती द्या: अभ्यासासोबतच विद्यार्थ्यांना स्वतःला विश्रांती देणे आवश्यक आहे. यामुळे विद्यार्थ्यांना मानसिक आणि शारीरिक ताजेतवाने वाटते.